Talasalitaan:
- Makisig – Matikas, magara, o makiyas (karaniwang sinasabi sa isang laláking maganda ang tindíg at mahusay manamit).
- Inimbita – Pag-anyayang dumalo o sumali sa isang okasyon o anumang pagtitipon.
- Diwata – Sinaunang diyosa na sinasamba ayon sa pangangailangan ng tao.
- Pighati – Matinding lungkot; dalamhati.
- Mano-manong laban – Suntukan; labanan sa pamamagitan ng kamay.
Mga Tauhan:
- Labaw Donggon – isang Makisig na binata
- Anggoy Alunsina at Buyung Paubari – magulang ni Labaw Donggon
- Abyang Ginbitinan – Unang babaeng inibig at pinakasalan ni Labaw Donggon
- Anggoy Matang-ayon – Ina ni Abyang
- Anggoy Doronoon – Ikalawang babaeng inibig at pinakasalan ni Labaw Donggon
- Nagmalitong Yawa – Ikatlong babaeng inibig ni Labaw at isang Diwata
- Buyung Saragnayan – isang Diwata na asawa ni Nagmalitong Yawa
- Asu Mangga at Anggoy Doronoon na Buyung Baranugun – anak ni Labaw kay Abyang
- Asu Mangga – humuli sa baboy ramo
Sipi ng Akda:
Si Labaw Donggon ay anak ni Anggoy Alunsina at Buyung Paubari. Siya ay napakakisig na lalaki na umibig kay Abyang Ginbitinan. Binigyan niya ng maraming regalo ang ina ni Abyang Ginbitinan na si Anggoy Matang-ayon upang pumayag lamang na makasal ang dalawa. Inimbita niya ang buong bayan sa kanilang kasal. At hindi nagtagal ay umibig siyang muli sa isang magandang babae na nagngangalang Anggoy Doronoon. Niligawan niya ito at hindi nagtagal ay nagpakasal.
At muli ay umibig si Labaw sa isa pang babae na nagngangalang Nagmalitong Yawa Sinagmaling Diwata. Ngunit ang babae ay nakasal na kay Buyung Saragnayan na katulad niya na may kapangyarihan din.
Patayin mo muna ako bago mo makuha ang aking asawa, sabi ni Buyung Saragnayan sa kanya.
Handa akong kalabanin ka, sagot ni Labaw kay Saragnayan.
Naglaban sila ng maraming taon gamit ang kanilang mga kapangyarihan ngunit hindi mapatay ni Labaw si Saragnayan. Mas malakas ang kapangyarihan ni Saragnayan kaysa kay Labaw.
Natalo si Labaw at siya ay itinali at ikinulong sa kulungan ng baboy ni Saragnayan. Samantala ang kanyang mga asawa na si Abyang Ginbitinan at Anggoy Doronoon ay nanganak sa kanilang panganay. Tinawag ni Abyang ang kanyang anak na Asu Mangga at si Anggoy Doronoon na Buyung Baranugun. Gustong makita si Labaw ng kaniyang dalawang anak at nagpasya na hanapin siya. Sa tulong ng bolang kristal ni Buyung Barunugun ay nalaman nila na bihag siya ni Saragnayan. Ang dalawang magkapatid ay nagtagumpay sa pagpapalaya sa kanilang ama na napakatanda na at ang kanyang katawan ay nababalutan na ng mahabang buhok.
Kailangan n’yo munang malaman ang sikreto ng kapangyarihan ni Saragnayan bago ninyo siya labanan! sabi ni Labaw sa kanyang dalawang anak.
Opo ama, sagot ni Baranugun. Ipapadala ko sina Taghuy at Duwindi kay Abyang Alunsini upang itanong ang sikreto ng kapangyarihan ni Saragnayan.
Nalaman ni Baranugun kay Abyang na ang hininga ni Saragnayan ay itinatago at pinangangalagaan ng isang baboy ramo sa kabundukan. Siya at si Asu Mangga ay nagtungo sa kabundukan upang patayin ang baboy ramo. Kinain nila ang puso nito na siyang buhay ni Saragnayan.
Biglang nanghina si Saragnayan. Alam niya kung ano ang nangyari. Nagpaalam na siya kay Nagmalitong Yawa. Handa na siyang upang kalabanin ang dalawang anak ni Labaw. Si Baranugun lamang ang humarap sa kanya sa isang madugong laban. Napatay siya ni Baranugun sa isang mano-manong laban. Pagkatapos ng labanan ay hinanap nila ang kanilang ama. Nakita nila na siya ay nakasilid sa lambat ni Saragnayan. Natakot sila sa mga kapatid ni Saragnayan. Pinatay silang lahat ni Baranugun at pinalaya si Labaw sa lambat.
Nang makita ni Abyang Ginbitinan at Anggoy Doronoon si Labaw ay napaiyak sila sa pighati. Nalaman nilang hindi na makarinig si Labaw, hindi na rin nito nagamit ang pag-iisip. Pinaliguan nila ito, binihisan at pinakain. Inalagaan nila ito ng mabuti. Samantala, si Buyung Humadapnon at Buyung Dumalapdap, mga bayaw ni Anggoy Ginbitinan ay ikinasal kina Burigadang Pada Sinaklang Bulawan at Lubaylubyok Hanginon Mahuyukhuyukon. Ang dalawang babae ay ang magagandang kapatid ni Nagmalitong Yawa.
Nang malaman ni Labaw Donggon ang kasal sinabi nito sa dalawang asawa na nais niyang mapakasalan si Nagmalitong Yawa Sinagmaling Diwata.
Gusto kong magkaroon ng isa pang anak na lalaki! sabi ni Labaw Donggon.
Nagulat sina Abyang Ginbitinan at Anggoy Doronoon sa sinabi ng asawa at dahil mahal na mahal nila ang asawa ay tinupad nila ang kahilingan nito. Humiga si Labaw sa sahig at pumatong ang dalawang babae sa kanya, naibalik ang kanyang lakas at sigla ng isip. Masayang-masaya si Labaw at ang kanyang tinig ay umalingawngaw sa buong lupain.
Karagdagang Kaalaman:
- Ang epiko na iyong nabasa ay mula sa Iloilo ang kabisera ng Kanlurang Visayas na matatagpuan sa Timog-Silangang bahagi ng pulo ng Panay at nasa hangganan ng Antique sa Kanluran at Capiz sa Hilaga. Kabilang sa mga bayan ng Iloilo ang Lambunao na iItinuturing na first class na lungsod ng lalawigan. Ang Lambunao ay binubuo ng 73 barangay.
- Ang Labaw Donggon ay inaawit na parang pasyon sapagkat itinuturing ito na isa sa pinakamatandang akdang pampanitikan ng mga Pilipino. Pasaknong ang paraan ng pagkakasulat. At kapag ibinubuod ito, maaaring patalata na ang paraan ng pagkakasulat.
- Si Labaw Donggon ay isang Makisig na Binatang umibig sa tatlong dilag. Nagkaroon ng dawalang anak na nagligtas sa kanya mula sa kanyang kalaban. Ipinapakita lamang na mahalaga sa isang anak ang kanyang magulang.
- Masasabing ang isang epiko ay naglalaman ng mga pangyayaring hindi kapanipaniwala o katanggap-tanggap sa totoong buhay. Ngunit maaari pa rin naming sumalamin ang ilang bahagi at aral sa epiko sa mga pangyayari sa totoong buhay. Tulad na lamang ng pagkakaroon ng higit sa isang asawa.
- BASAHIN: EPIKO: Kahulugan, Katangian at Halimbawa